Η πολιτιστική κρίση είναι εμφανής σε κάθε μορφή τέχνης. Από πού να πρωτοξεκινήσουμε; Από τις βιντεοταινίες της δεκαετίας του '80, τα σκυλοτράγουδα με ποπ αποχρώσεις, τις θεατρικές παραστάσεις του Σεφερλή που γεμίζουν το Δελφινάριο; Από τα εξεζητημένα έργα μιας εμπορευματοποιημένης εικαστικής τέχνης, από τα τραγουδάκια τύπου Eurovision ή τη λογοτεχνία του Alter; Ας μην πάμε και στην υποκουλτούρα της τηλεόρασης!
Κι αν την πολιτιστική κρίση κάποιοι την επισήμαναν και τη στηλίτευσαν, την ηθική κρίση δεν την είδε κανείς. Μια κρίση που πλήττει τις ανθρώπινες σχέσεις και τους θεσμούς. Ο Έλληνας των τελευταίων τριών τουλάχιστον δεκαετιών θεοποίησε το χρήμα, το ακριβό αυτοκίνητο, το πολυτελές σπίτι, το μοδάτο ρούχο. Έχοντας πάντοτε απέναντί του το κράτος ως εχθρό αλλά και χρηματοδότη του το καταλήστευσε. Είτε ως φορολογούμενος, είτε ως εργολήπτης, είτε ως γιατρός, είτε - πολύ περισσότερο - ως πολιτικός. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να θεσπίζει νόμους που δεν προασπίζουν τα συμφέροντα του λαού αλλά καλύπτουν ανήθικες πράξεις (νόμιμο ίσον ηθικό). Το χειρότερο, όμως είναι ότι άρχισε να αδιαφορεί για το διπλανό του, που άλλοτε είναι ο συνάδελφός του που απολύεται, άλλοτε ο γείτονάς του που πονά, άλλοτε ο μετανάστης που ήρθε στη χώρα μας αναζητώντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής και ποδοπατάται η αξιοπρέπειά του. Η αδιαφορία, μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται φθόνος και χαιρεκακία.
Τα μόνα όπλα που είχαμε ως κοινωνία για να αντιμετωπίσουμε τόσο την πολιτιστική όσο και την ηθική κρίση ήταν η εκπαίδευση και τα Μέσα Ενημέρωσης. Γρήγορα τα αχρηστεύσαμε!
Το εκπαιδευτικό σύστημα με τις μεταρρυθμίσεις στην αρχή της δεκαετίας του '80 άφησε πίσω του τις στρεβλώσεις του παρελθόντος, αλλά εμφάνισε άλλες. Η αυταρχικότητα των εκπαιδευτικών έδωσε τη θέση της στην απόλυτη ελευθερία του μαθητή, η αυστηρή και άδικη βαθμολόγηση στην υπερβαθμολόγηση και ο φόβος του επιθεωρητή - μπαμπούλα στον κομματικό συνδικαλισμό. Το ελληνικό σχολείο σήμερα είναι για πολλούς γονείς απλώς ένας χώρος φύλαξης των παιδιών.
Από την άλλη τα Μέσα Ενημέρωσης όχι μόνο δε βοήθησαν στην αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά έγιναν τα ίδια μέρος αυτής. Η εξυπηρέτηση κάθε λογής οικονομικού ή στενού κομματικού συμφέροντος, ο αποπροσανατολισμός του κοινού από τα μείζονα ζητήματα της κοινωνίας μας, η χαμηλής ποιότητας ψυχαγωγία και, εν γένει, το προπαγανδιστικό έργο που άσκησαν και επιμένουν να ασκούν είναι τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα του ρόλου τους.
Κάπως έτσι φτάσαμε και στην οικονομική κρίση. Το κακό είναι ότι ο πολύς ο κόσμος αντιλαμβάνεται το μέγεθος της καταστροφής μόνο όταν βιώνει τις οικονομικές συνέπειες. Και τότε είναι αργά. Η λύση επομένως δε βρίσκεται σε οικονομικές πρακτικές. Θα πρέπει να δούμε το πρόβλημα από τη γέννησή του. Γι' αυτό και τα οποία μέτρα δεν έχουν πια να κάνουν με την οικονομία τόσο όσο με την παιδεία, τον πολιτισμό και τους θεσμούς μας.
